Unternehmen "Verrat", czyli niemiecki desant na Korfu

W dniach 24-26 września 1943 r. pododdziały z 1. Gebirgsjäger-Division dokonały desantu na zajętą przez włoskie siły grecką wyspę Korfu w ramach Unternehmen "Verrat". Ta nieznana powszechnie operacja była częścią zakrojonej na szeroką skalę akcji oczyszczania terenów zajętych przez wojska byłego już sojusznika.

 

Nieudana próba

O Unternehmen "Verrat" w polskiej literaturze nie znajdziemy nic, albo prawie nic. Jest to jedna z tych operacji, które po wojnie zostały prawie całkowicie zapomniane. W związku z tym, aby przybliżyć jej przebieg, trzeba sięgnąć do literatury niemieckiej, włoskiej oraz źródeł pierwotnych, czyli KTB 1. Gebirgs-Division oraz KTB XXII. Gebirgs-Armeekorps. 

Gdy 8 września 1943 r. Włosi przeszli na stronę Aliantów, Niemcy rozpoczęli akcję rozbrajania byłego sojusznika i zajmowania kontrolowanych przez niego terytoriów, czyli m.in. jońskich wysp Kefalinii i Korfu. Jako że Włosi nie chcieli złożyć broni i się poddać, Niemcy musieli przekonać ich siłą. 

Desant na Korfu (Unternehmen "Korfu") wyznaczono na 13 września 1943 r. Z portu w Igumenitsy na 12 łodziach rybackich wyruszyła Kampfgruppe "Dodel" (dowódca: Hauptmann Siegfried Dodel) - czyli dwie wzmocnione kompanie z I./Gebirgsjäger-Regiment 99 z 1. Gebirgs-Division (dowódca: Generalmajor Walter Stettner). Grupa ta miała desantować się porcie stolicy wyspy, Kerkirze, ale gdyby sytuacja tego wymagała, dowódca mógł zmienić miejsce lub - w ostateczności - przerwać całą operację w wyniku zbyt silnego ognia artylerii nadbrzeżnej. Celem grupy było rozbrojenie włoskiego garnizonu i opanowanie wyspy. Poza tym Niemcy nie chcieli dopuścić do zajęcia Korfu przez wojska brytyjskie.

Operacja ta była od początku źle zaplanowana, bo miejsce desantowania było bardzo silnie obsadzone. W połączeniu z brakiem wsparcie Luftwaffe niemieckie jednostki nawodne dostały się pod zmasowany ogień artylerii i karabinów maszynowych, przez co musiały zawrócić. Odnotowano jednego zabitego i 7 rannych, czyli stosunkowo niewiele, ale wyspa nadal była w rękach Włochów. 

 

Żołnierze z II./Gebirgsjäger-Regiment 98 (dowódca: Hauptmann Fritz Dittmann) wchodzącego w skład Kampfgruppe "Dittmann". Zdjęcie wykonano 23 września 1943 r. w porcie w Prewezie przed desantem na Korfu

Źródło: http://www.televignole.it/cefalonia-1943-tante-verita-7

Na naradzie operacyjnej z 15 września 1943 r. Generalmajor Stettner, dowódca 12. Räumbootsflottille - Kapitänleutnant Luitwin Mallmann (dowodzący także desantem wojsk na Kefalinię) oraz dowódca XI. Flieger-Korps - Generalleutnant Alexander Holle (od początku sceptycznie nastawiony do planu Unternehmen "Korfu") uznali, że ponowne lądowanie na południowo-wschodnim brzegu wyspy jest za bardzo ryzykowna, gdyż było to miejsce zbyt oczywiste i to tam nieprzyjaciel zgromadził główne siły obronne. W związku z tym wybrano część południowo-zachodnią. Nie miało to większego znaczenia, gdyż cała południowa część wyspy miała płaskie wybrzeże. Dowództwo Heeresgruppe E (dowódca: Generalmajor August Winter) zatwierdziło rozpoczęcie Unternehmen "Verrat" (operacji nadano nowy kryptonim) na 23 września 1943 r. po zapewnieniu wsparcia od Luftwaffe. 

Zanim podjęto drugą próbę, Niemcy zajęli się inną z Wysp Jońskich - Kefalinią. Jej oczyszczanie zakończono 26 września 1943 r. poprzez poprzez rozstrzelanie 5 155 włoskich jeńców z 33ª Divisione di fanteria "Acqui". Gdy sytuacja się tam ustabilizowała - 18 września dowództwo XXII. Gebirgs-Armeekorps (dowódca: General der Gebirgstruppe Hubert Lanz) wydało rozkaz do jej przeprowadzenia wyznaczonej do desantu 1. Gebirgsjäger-Division. Dwa dni później (niektóre źródła podają, że było to 21 września, ale KTB XXII. Gebirgs-Armeekorps podaje datę 20 września) został on zaakceptowany przez dowódcę XXII. Gebirgs-Armeekorps. Warto dodać, że niemieckie dowództwo rozkazało traktować włoskich żołnierzy jak zdrajców i wrogów, a dodatkowo General der Gebirgstruppe Lanz kazał "traktować garnizon włoski na Korfu, jak garnizon na Kefalinii". 

Inne zdjęcie żołnierzy z II./Gebirgsjäger-Regiment 98 (dowódca: Hauptmann Fritz Dittmann) wchodzącego w skład Kampfgruppe "Dittmann" podczas przygotować do wypłynięcia na Korfu z portu w Prewezie. Niektorzy żołnierze na czapkach polowych noszą emblemat Gebirgsjäger - szarotkę (Edelweiss). Zdjęcie wykonano 23 września 1943 r.

Źródło: http://www.televignole.it/cefalonia-1943-tante-verita-7/

Siły włoskie

Przed przejściem Włoch na stronę Aliantów, na Korfu stacjonowały przede wszystkim 18º Reggimento fanteria "Acqui" oraz III./18º Reggimento artiglieria "Acqui". Już po 8 września 1943 r. na wyspę przybyły Comando oraz I./49º Reggimento fanteria "Parma", III./232° Reggimento fanteria "Brennero", XV gruppo artiglieria G.a.F. oraz 547º battaglione costiero. Łącznie na Korfu stacjonowało od 8 000 do 10 000 włoskich żołnierzy (w zależności od źródła), w tym wiele innych pomniejszych pododdziałów.

Siły niemieckie

Główną grupą desantową była Kampfgruppe "Dittmann" (dowódca: Hauptmann Fritz Dittmann) w składzie: 

• II./Gebirgsjäger-Regiment 98
• jeden pluton z II./Gebirgsjäger-Artillerie-Regiment 79
• 3./Gebirgs-Pionier-Bataillon 54 (bez jednego plutonu)
• dwie Funk-Truppen
• Sanitätspersonal
  

Kampfgruppe "Dittmann" miała wyruszyć z portu w Prewezie (do desantu przeznaczono trzy okręty szturmowe, dwa promy, dwa statki parowe oraz jeden U-Bootjäger - wszystkie z 12. Räumbootsflottille) i desantować się na zachód od Jeziora Korission. Jej celem było:

1. Jak najszybsze usunięcie włoskich baterii nadbrzeżnych na południowo-wschodnim wybrzeżu
   
2. Utworzenie przyczółka na linii Jezioro Korission-Mesongi
3. Oczyszczenie południowo-wschodniej części wyspy

Po wykonaniu powyższych zadań przez Kampfgruppe "Dittmann" z portu w Igumenitsy na Korfu miała wyruszyć Kampfgruppe "Feser" (dowódca: Hauptmann Feser) w składzie: 7./II./Gebirgsjäger-Regiment 99 i 12./III./Gebirgsjäger-Regiment 99 oraz 13./III./Gebirgsjäger-Regiment 99, które - jak wynika z niemieckich dokumentów i opisów - działały w ramach II./Gebirgsjäger-Regiment 99, a także Gruppe "Remold" (dowódca: Oberstleutnant Josef Remold) w składzie: 

• Stab/Gebirgsjäger-Regiment 99
• Stab/I./Gebirgsjäger-Regiment 99
• 1./I./Gebirgsjäger-Regiment 99
• 2./I./Gebirgsjäger-Regiment 99
• jeden pluton z IV./Gebirgsjäger-Artillerie-Regiment 79
• Stuka-Leittrupp

Po przybyciu na Korfu dowódcy Gebirgsjäger-Regiment 99 (czyli Oberstleutnanta Josefa Remolda) miał on przejąć dowodzenie nad wszystkimi niemieckimi siłami na wyspie, tworząc Kampfgruppe "Remold". Wówczas połączone siły miały wyprowadzić natarcie z utworzonego przez Kampfgruppe "Dittmann" przyczółka i - posuwając się na północ - oczyścić pozostałą część wyspy oraz, przy okazji, zająć jej stolicę - Kerkirę, którą od 14 września regularnie bombardowano.

 

Generalmajor Walter Stettner - dowódca 1. Gebirgs-Division - podczas desantu na Korfu 25 września 1943 r.

Źródło: http://www.televignole.it/cefalonia-1943-tante-verita-7/

Unternehmen "Verrat"   

Po południu 23 września 1943 r. Kampfgruppe "Dittmann" wyruszyła z Prewezy, aby 24 września 1943 r. o godz. 0:00 rozpocząć desant na Korfu. Niemcy nie napotkali żadnego oporu i o godz. 01:00 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 utworzył przyczółek na południowy-wschód od jeziora. Dopiero wówczas do dowództwa włoskiego Garnizonu Korfu dotarły informacje, że Niemcy przeprowadzają desant na wyspę. W związku z tym dwie baterie rozpoczęły ostrzał z rejonu Vragkaniotika i Argirades, ale był on na tyle niecelny, że do godz. 02:00 praktycznie cała Kampfgruppe "Dittmann" wyszła na brzeg bez większych przeszkód. 

Kontynuując operację 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 skierowała się na północ celem wyeliminowania zagrożenia 2 km na południowy-wschód od Vragkaniotiki, gdzie w walce wręcz wyeliminowano dwa włoskie plutony. Pozostałe pododdziały Kampfgruppe "Dittmann" ruszyły ku głównej drodze biegnącej z południa na północ wyspy. O godz. 03:00 jako pierwszy dotarł do niej pluton z 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 i pluton z 3./Gebirgs-Pionier-Bataillon 54. W tym czasie 7./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 wysłano na północ celem osłaniania lewego skrzydła 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 i związania sił przeciwnika nacierających z rejonu Vragkaniotiki. W starciu tym Niemcy całkowicie rozbili całą włoską kompanię. Równocześnie 8./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 posuwała się za 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 celem osłony i dotarcia do wschodniego wybrzeża. 

 

Jednostki nawodne z 12. Räumbootsflottille przybywają do w rejon Molos na Korfu dostarczając kolejne pododdziały z Kampfgruppe "Remold". Zdjęcie wykonano 24-25 września 1943 r.

Źródło: http://www.televignole.it/cefalonia-1943-tante-verita-7/

O godz. 04:00 żołnierze z 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 zdobyli wzniesienie Maltauna i dotarli do Mesongi realizując tym samym jedno z głównych założeń Unternehmen "Verrat". Było to możliwe w tak krótkim czasie, gdyż Włosi - o ile nie zostali zmuszeni do walki wręcz - uciekali na północ wyspy. Gdy 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 miała utrzymać utworzoną linię, reszta Kampfgruppe "Dittmann" o godz. 05:00 rozpoczęła natarcie na północny-wschód, aby oczyścić drogę prowadzącą do Argirades. Dzięki wsparciu samolotów bombowych Junkers Ju 87 "Stuka" oraz niezbyt dużej chęci do walki wojsk włoskich teren ten udało się dość sprawnie zająć do godz. 07:15. Następnie Niemcy posuwali się dalej wzdłuż drogi zajmując o godz. 09:30 Perivoli (gdzie bez walki poddał się Sztab III./231º Reggimento fanteria "Avellino" oraz jedna kompania bojowa) i eliminując po drodze włoskie wojska w Marathias. 

W Perivoli Kampfgruppe "Dittmann" rozdzieliła się: 8./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 miała kierować się przez miejscowość Rigglades na północny-wschód celem wyeliminowania baterii nadbrzeżnej w miejscowości Melikia, a 7./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 miała to samo zadanie, ale na Przylądku Bianco w południowo-wschodniej części Korfu. Pierwsza z kompanii - przy wsparciu bombowców - wykonała rozkaz do godz. 16:15, a druga do godz. 18:30, przez co południowo-wschodnia część wyspy dostała się pod niemiecką kontrolę. Zgodnie z meldunkiem straty przeciwnika objęły 500 zabitych i 1 500 wziętych do niewoli, ale chyba trochę przesadzono. 

Desant Kampfgruppe "Dittmann" oraz Kampfgruppe "Feser" z 24 września 1943 r. w południowej części Korfu

Źródło: Fricke G., Das Unternehmen des XXII. Gebirgsarmeekorps gegen die Inseln Kefalonia und Korfu im Rahmen des Falles »Achse« (September 1943)

Jako że pierwsza część Unternehmen "Verrat" została wykonana, na Korfu można było przerzucić kolejne pododdziały. Jednak grupa desantowa Kapitänleutnanta Mellmanna - wracając do Igumenitsy bez osłony myśliwców - została zaatakowana przez samoloty RAF i część jej jednostek nawodnych uległo uszkodzeniu bądź zniszczeniu. Trzeba było je szybko naprawić, a XXII. Gebirgs-Armeekorps zwrócił się do X. Flieger-Korps o osłonę myśliwców. 

Tymczasem na jednostki nawodne, które przetrwały brytyjski nalot, załadowano Stab/II./Gebirgsjäger-Regiment 99 i 7./II./Gebirgsjäger-Regiment 99. Dzięki osłonie Luftwaffe oba pododdziały dotarły bez przeszkód do miejsca desantu koło Molos 24 września 1943 r. o godz. 20:00. Krótko po północy 25 września 1943 r. do Molos przypłynęła reszta Gruppe "Remold" i Kampfgruppe "Feser". Nad ranem 25 września Oberstleutnant Josef Remold skontaktował się z dowódcami II./Gebirgsjäger-Regiment 98 (Hauptmann Dittmann) i II./Gebirgsjäger-Regiment 99 (Hauptmann Freser) celem ustalenia dalszych działań. Sytuacja była następująca: 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 blokowała wyżynę na północny-zachód od Argirades i utrzymywała drogę Argirades-Vragkaniotika 3 km na północny-wschód od Vragkaniotiki, a większość sił II./Gebirgsjäger-Regiment 98 znajdowała się w rejonie Rigglades-Spartera. 

 

Żołnierze z II./Gebirgsjäger-Regiment 99 lub II./Gebirgsjäger-Regiment 98 podczas przemarszu po zakończeniu walk na Korfu. Zdjęcie wykonano prawdopodobnie 26 września 1943 r.

Źródło: http://www.televignole.it/cefalonia-1943-tante-verita-7/

25 września 1943 r. o godz. 06:30 dwie kompanie z Gruppe "Feser" (zmiana nazwy nastąpiła w wyniku utworzenia zbiorczej Kampfgruppe "Remold") przygotowywały się z Perivoli do wymarszu na północ wyspy. W tym samym czasie Włosi opuścili rejon Vragkaniotika i wycofywali się w tym samym kierunku obsadzając przy tym linię Kato Garouna-Stawros w środkowej części wyspy skąd prowadzili silny ostrzał artyleryjski na podchodzących od południa Niemców. Oberstleutnant Remold zdecydował jednak, że trzeba przebić się przez tę linię i zająć Kerkirę. Zadanie to wykonać miały: II./Gebirgsjäger-Regiment 98 i II./Gebirgsjäger-Regiment 99 przy wsparciu plutonu z IV./Gebirgsjäger-Artillerie-Regiment 79. W czasie, gdy pododdziały II./Gebirgsjäger-Regiment 98 przegrupowywały się, około godz. 11:45 na Korfu dotarł Generalmajor Walter Stettner, a także 4./I./Gebirgsjäger-Regiment 99, 3./I./Gebirgsjäger-Artillerie-Regiment 79 i Flak-Zug z I./Gebirgsjäger-Regiment 99. 

 

Włoscy żołnierze wzięci do niemieckiej niewoli po zajęciu Korfu przez Kampfgruppe "Remold". Zdjęcie wykonano pod koniec września 1943 r.

Źródło: Bundesarchiv Bild 101I-177-1459-18

25 września 1943 r. nad ranem oba bataliony ruszyły do ataku. O godz. 09:15 II./Gebirgsjäger-Regiment 98 zajął Strongoli, a II./Gebirgsjäger-Regiment 99 - Mattheos. Atak na główną linię oporu przeciwnika rozpoczęto o 12:00. Do godz. 14:30 włoskie pozycje zostały przełamane i stolica wyspy znalazła się w zasięgu wzroku Niemców. Do zajęcia Kerkiry wyznaczono grupę z II./Gebirgsjäger-Regiment 98 pod dowództwem Hauptmanna Dittmanna. Po krótkiej walce i kapitulacji obrońców miasta, o godz. 17:00 miasto zostało zdobyte i wzięto do niewoli około 5 000 jeńców. Następnie zmotoryzowana grupa z II./Gebirgsjäger-Regiment 99 udała się na północ i o godz. 19:00 zajęła miejscowość Gouvia.

Mimo że robiło się już ciemno Niemcy kontynuowali pościg za wycofującymi się włoskimi wojskami: na Sidari ruszyła 6./II./Gebirgsjäger-Regiment 98 dowodzona przez Oberleutnanta Michaela Pössingera, a na Rodę - prowizorycznie zmotoryzowana kompania z II./Gebirgsjäger-Regiment 99. W czasie tych działań dowódca obrony wyspy - Colonnello Luigi Lusignani - został wzięty do niewoli wraz ze swoim sztabem w miejscowości Skriperoni. Dzień później Niemcy rozstrzelali jego i 27 innych oficerów. Części dowództwa udało się jednak opuścić wyspę, m.in. Colonello Alfredo d'Agata - dowódca artylerii na Korfu, który po wojnie twierdził, że Colonnello Lusignani dał mu na to pozwolenie. Poza tym miał on rozdawać broń cywilom, aby walczyli przeciwko Niemcom. Oczywiście oba te twierdzenia są mocno wątpliwe, chociaż Colonello Lusignani także chciał z Korfu uciec, ale nie zdążył, bo złapali go żołnierze Leutnanta Pössingera, którzy później stwierdził, że "to zachowanie niegodne oficera". 

Jako że opór Włochów był stosunkowo niewielki, albo nawet żaden - grupa Leutnanta Pössingera dotarła do Sudari 26 września 1943 r. około godz. 00:00. W podobnym czasie do Rody wjechała grupa z II./Gebirgsjäger-Regiment 99. Niemcy zajęli w ten sposób wszystkie porty, z których Włosi mogli uciec i rozbroili resztę włoskich żołnierzy. Następnego dnia zneutralizowano ostatnią z baterii nadbrzeżnych na południe od Kassopaia. Korfu zostało całkowicie zajęte przez wojska niemieckie. 

 

Ostatnia faza Unternehmen "Verrat", która zakończyła się 26 września 1943 r. zajęciem całej wyspy

Źródło: Fricke G., Das Unternehmen des XXII. Gebirgsarmeekorps gegen die Inseln Kefalonia und Korfu im Rahmen des Falles »Achse« (September 1943)

Podsumowanie

Unternehmen "Verrat" przebiegła dość szybko i sprawnie, o ile nie licząc incydentu z RAF. Niemcy bez większych przeszkód zajęli całą wyspę i - według ich danych - wzięli do niewoli 10 000 jeńców (w tym mężczyzn-cywilów), a 600 włoskich żołnierzy zginęło. Niemcy z kolei raportowali tylko o 5 zabitych i 27 rannych z 1. Gebirgs-Division. Stoi to w sprzeczności z podawanymi po wojnie stratami na poziomie 200 zabitych Niemców. Co więcej ani jeden samolot Luftwaffe nie został strącony przez Włochów (co także po wojnie twierdzono). Faktem jest, że 24 września 1943 r. około 9 km na południowy-zachód od Korfu rozbił się jeden Junkers Ju 87 "Stuka", ale z przyczyn technicznych. Na marginesie można dodać, że na Korfu znajduje się wrak Junkers Ju 88A-5 W.Nr. "5277" z 6./II./Lehrgeschwader 1, który rozbił się podczas awaryjnego lądowania 26 lipca 1941 r. Załogę samolotu tworzyli Leutnant Horst Drognitz, Unteroffizier Hans Brömel, Unteroffizier Herbert Puchert i Unteroffizier Erich Wrusch.

Niemcy zajęli Korfu znacznie mniejszymi siłami niż posiadał przeciwnik, bowiem właściwie tylko dwoma batalionami: II./Gebirgsjäger-Regiment 98 i II./Gebirgsjäger-Regiment 99. Faktem jest jednak, że Włosi - mimo znacznej przewagi liczebnej i w lepszym położeniu operacyjnym - nie za bardzo chcieli walczyć, a nawet jeżeli - to szybko przegrywali (a przynajmniej tak twierdzą niemieckie raporty, a patrząc na straty i szybkość zajęcia wyspy można się z nimi zgodzić).

W związku z napiętą sytuacją w innych rejonach, już 27 września 1943 r. II./Gebirgsjäger-Regiment 99 wysłano do portu w Skala, aby wziął udział w operacji przeciwko albańskiemu portowi Sarande. Reszta pododdziałów pozostała na wyspie do końca września 1943 r., do czasu aż przybycia tam III./Festungs-Infanterie-Regiment 999, który podporządkowany 1. Gebirgs-Division rozkazem Heeresgruppe E miał stanowić garnizon na Korfu. Początkiem października 1943 r. batalion ten został jeszcze wzmocniony III./Gebirgsjäger-Regiment 99, gdyż obawiano się alianckiego desantu, ale opuścił on wyspę początkiem 1944 r. Od 1 listopada 1943 r. na wyspie stacjonował Festungs-Bataillon 1007, który w październiku 1944 r. przeniesiono do Albanii, gdzie działał w ramach 181. Infanterie-Division. W międzyczasie na Korfu pojawił się VIII./Festungs-Infanterie-Bataillon 999 (bez 1. Zug, który znajdował się wówczas na wyspie Paksos) podległy najpierw Festungs-Infanterie-Regiment 966, a później Stab/Festungs-Brigade 1017. Ten ostatni pododdział sformowano 3 lipca 1944 r. ze Stab/Festungs-Brigade Korfu (powstałego z Festungs-Brigade Korfu stacjonującej na Korfu od 13 czerwca 1944 r.). We wrześniu 1944 r. pododdział ten przeniósł się do Albanii, a początkiem 1945 r. na Chorwację.